Pragnienie, choć często postrzegane jako mniej dokuczliwe od uczucia głodu, jest jednym z kluczowych mechanizmów ochronnych naszego organizmu. Powszechnie wiadomo, że ciało człowieka składa się głównie z wody, a pragnienie działa jako naturalny alarm przeciwdziałający niebezpiecznemu dla zdrowia i życia odwodnieniu. Warto jednak pamiętać, że stałe odczuwanie silnego pragnienia może być sygnałem ostrzegawczym wskazującym na potencjalne zaburzenia fizjologiczne czy choroby.
Definicja pragnienia jest dość niejednoznaczna. Dla większości osób, oznacza ono uczucie suchości w jamie ustnej, drapanie w gardle oraz nieodpartą potrzebę spożycia jakiegoś płynu. Nasz organizm niemalże podświadomie próbuje skierować nas ku źródłu wody, dążąc do zachowania homeostazy – równowagi biologicznej niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania komórek naszego ciała. W takim stanie pragnienie znajdują się wszyscy ssaki i ptaki.
Mechanizm działania pragnienia polega na tym, że brak dostarczanego do organizmu płynu powoduje spadek zawartości wody, co wywołuje szereg innych procesów. Głównym z nich jest zmniejszenie ilości krwi, mogące prowadzić do zaburzeń ciśnienia. Niewystarczająca ilość wody sprawia również, że stężenie soli i innych minerałów wzrasta, wpływając na osmotyczność płynów fizjologicznych. Ta musi jednak pozostawać w określonym zakresie, by komórki mogły prawidłowo funkcjonować. Ponadto, woda jest niezbędna do skutecznego transportu składników odżywczych, eliminacji toksyn oraz „smarowania” stawów.
Według badań naukowych, w mózgu znajduje się specjalne centrum odpowiedzialne za reakcję pragnienia – lamina terminalis. Mieści się ono poza barierą krew-mózg, co oznacza brak ochrony przed inwazją toksyn, bakterii i wirusów z krwiobiegu. Dzięki tej lokalizacji może ono efektywnie monitorować poziom wody w komórkach. Lamina terminalis gromadzi także informacje na temat ciśnienia i objętości krwi oraz ostatniego posiłku, który może wpływać na stężenie soli w organizmie. Kiedy decyzja o niedoborze wody zostaje podjęta, sygnał jest przekazywany do mózgu, gdzie wytwarzane są reakcje w postaci poczucia pragnienia oraz zmiany funkcjonowania nerek i serca.
Ważne jest również zrozumienie, że niedostatek wody w organizmie może przyjmować dwa różne formy:
Przy pierwszym rodzaju niedoboru odczuwamy tylko pragnienie, natomiast drugi typ powoduje także „ochotę” na sól.