Doświadczenie bólu brzucha jest niemalże uniwersalnym elementem ludzkiego doświadczenia. To niepokojące uczucie jest najczęstszym oznaką problemy z przewodem pokarmowym, ale może również sygnalizować kłopoty z układem hormonalnym, alergie, a nawet zaburzenia psychiczne. Jak więc odróżnić ból brzucha będący po prostu częścią ludzkiego stanu zdrowia od tego, który może być ostrzeżeniem przed poważniejszą chorobą?
Badania statystyczne przeprowadzone we Włoszech w 2016 roku wykazały, że z wszystkich wizyt na pogotowiu, od 7 do 10% jest bezpośrednio powiązanych z intensywnym bólem brzucha. Niestety, co dziesiąty pacjent zgłaszający taki ból może cierpieć na schorzenie zagrażające jego życiu lub wymagające operacji chirurgicznej. To tylko szczyt góry lodowej. Dane z badania przeprowadzonego na 10 tysięcy amerykańskich obywateli pokazały, że aż 40% osób doświadczających bólu żołądka nigdy nie szuka pomocy medycznej. Spośród tych, którzy decydują się na konsultację medyczną, 84.5% robi to u lekarza pierwszego kontaktu, a tylko 39.2% udaje się do specjalisty gastrologa. Statystyki te wskazują, że choć ból brzucha jest powszechnym zjawiskiem, może być również symptomem zapowiadającym coś poważniejszego.
Rozróżniamy kilka rodzajów bólu brzucha, które są zdecydowanie subiektywne i trudne do zdefiniowania. Do najpowszechniejszych objawów bólu brzucha zalicza się wszelkie uczucie dyskomfortu w obszarze jamy brzusznej. To dlatego pacjentom często trudno jest określić, czy to ich żołądek sprawia im problem, czy też inny organ. W rzeczywistości możliwości są nieograniczone – oprócz żołądka, który znajduje się po lewej stronie pod żebrami, w pobliżu mamy też trzustkę, wątrobę, pęcherzyk żółciowy, aż do 8 metrów jelit, a także nerki, pęcherz moczowy i u połowy populacji również macicę. Wszystkie te organy są otoczone siecią nerwów przewodzących impulsy i mogących reagować na różnorodne bodźce.
Najogólniej rozróżnia się ostry ból brzucha trwający kilka godzin lub dni, który często wiąże się z innymi objawami; przewlekły ból brzucha, który pojawia się i zanika w ciągu tygodni, a nawet miesięcy; oraz postępujący ból brzucha, który z czasem się nasila i może być również towarzyszy mu inne symptomy. Dodatkowo, można próbować zlokalizować ból oraz określić jego charakter. Najczęściej mówimy o bólu miejscowym ograniczonym do bardzo wyraźnego obszaru; bólu skurczowym obejmującym większy obszar i kojarzącym się z falami dyskomfortu, często przebiegającymi ze wzdęciem.
Ból brzucha najczęściej nie jest oznaką niczego poważnego i wynika z niestrawności, zaparcia, zatrucia pokarmowego lub wirusowej infekcji żołądka. U kobiet, bóle brzucha są często związane z miesiączkowymi skurczami macicy. Jednakże powtarzający się ból brzucha może być symptomem takich schorzeń jak zespół drażliwego jelita, wrzody żołądka, choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelit, a także alergii pokarmowych. Silny ból brzucha połączony z objawami takimi jak wymioty czy nudności może świadczyć o niedrożności jelit, zapaleniu woreczka żółciowego, trzustki czy wyrostka robaczkowego.
Jednakże, dyskomfort w jamie brzusznej może także sugerować problemy z innymi układami niż pokarmowym. Kamienie nerkowe, zapalenie pęcherza moczowego, endometrioza czy zapalenie narządów miednicy mniejszej to problemy, które zwykle powodują silne dolegliwości. Przyczyną mogą być także bardziej mechaniczne problemy takie jak przepuklina brzuszna czy naciągnięcie mięśnia. W niektórych przypadkach ból brzucha może oznaczać istnienie tętniaków aorty brzusznej, anemii, cysty lub raka jajników, nowotwory żołądka, trzustki, wątroby lub woreczka żółciowego, a nawet ciążę pozamaciczną.
W identyfikacji przyczyny bólu brzucha pomocne są dodatkowe objawy takie jak gorączka, biegunka, wymioty, nudności, wzdęcia, zaparcia, parcie na pęcherz czy krwawienia z pochwy – warto poinformować o nich lekarza!